Waardevolle gevel

door Ed Hupkens

Net als het Eerste Korenstraatje was het Tweede Korenstraatje vroeger veel belangrijker dan nu. Het was onderdeel van de verbinding tussen de Markt en de Sint-Janspoort aan de westkant van de stad. Het was de schakel tussen de Markt, de Oude Vismarkt en de Korenbrugstraat. Tot in de 18e eeuw bezaten de huizen aan het Tweede Korenstraatje namen die met de handel in koren te maken hadden. Het smalle straatje kende in het verleden verschillende namen. Het werd onder meer het Lange Korenstraatje genoemd. Oudere namen uit de 15e eeuw zijn Hooystraetken, Neysstraetken, Naystraetken, Batenborchstraetken en Klompenstraatje. In de volksmond wordt het ook wel Hemastraatje genoemd. Het grote hoekpand Tweede Korenstraatje 18 heet De Put. De woning dankt haar naam aan een put die hier bij een van de toenmalige toegangspoorten van het ter plekke gevestigde Minderbroedersklooster reeds in 1386 wordt vermeld. Het pand is in 1671 bijna geheel verbouwd, er kwam een gevel van het type Vingboons. Deze bouwstijl wordt gekenmerkt door de vorm van de top: twee hoge trappen ofwel een rechte hals tussen gebeeldhouwde vleugelstukken, met een bekronend fronton en verder door -meestal over meer verdiepingen- doorgaande pilasters. De Put heeft vier Ionische pilasters met natuurstenen kapitelen, in het gebogen fronton staat het (bouw)jaar MDCLXXI (1671), onder het fronton zit een festoen (natuurstenen praaltros). In 1985 is het pand grondig gerestaureerd. Sinds 1927 in bezit van de landelijke vereniging Hendrik de Keyser, die zich inzet voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland.

Tweede Korenstraatje, of Lange Korenstraatje

Dit smalle straatje was vroeger veel belangrijker dan nu. Het vormde een verbinding tussen de Markt en de Sint-Janspoort. Het was ook de schakel tussen de Markt, de Vismarkt en de Korenmarkt, waaraan het zijn naam ontleent. Het stond in de 15de eeuw ook bekend als het 'Hooystraatje', later in die eeuw ook als 'Neysstraatje' of 'Naeystraetken', wat op een nog ouder beroep duidt. Nog in de 18de eeuw bezaten de huizen namen die met de handel in koren te maken hadden.
Voordat de Dode Nieuwstraat in het midden van de 17de eeuw werd aangelegd, was er slechts een doorgaande verbinding die van de Karrenstraat via het Tweede Korenstraatje doorliep. In de archiefstukken uit de 15de eeuw wordt het daarom ook wel 'Kerstraatje' genoemd.
Het hoekpand nummer 15 stond oorspronkelijk met de voorgevel aan het Tweede Korenstraatje. De achtergevel staat op de perceelsgrens die van de Karrenstraat tot aan de Hooge Steenweg doorloopt. De zijgevel van het pand geeft de breedte aan van het oude perceel dat aan de zijde van de Hooge Steenweg totaal 36½ voet mat, waarover een hertogcijns berekend werd. Alle panden aan de noordzijde van het Tweede Korenstraatje waren op dit grote perceel gebouwd. De panden waren zodoende niet met een hertogcijns belast.
Ook de haardentelling van 1553 lijkt aan het straatje voorbij te zijn gegaan; er worden geen meldingen van schouwen gedaan. Wel zijn er diverse zettingen opgelegd. Deze wijzen op vijf panden of kameren. De zetting van 1511/'12 geeft drie personen meer aan, die mogelijk in het achterhuis van Hooge Steenweg 2 en 4 gevestigd waren. De opgave voor inkwartiering uit 1603 geeft vier personen aan. Van enkelen van hen zijn de beroepen vermeld: gareelmaker, speldenmaker en kramer. Aangezien de huizen relatief klein waren en er in sommige gevallen twee huizen onder één dak waren, zal de straat geen voorname lieden hebben gehuisvest. Een uitzondering was echter Liesbet, de weduwe van de invloedrijke Arnold van Vladeracken. Zij wordt bij één pand genoemd.

Tweede Korenstraatje

Het smalle straatje kende in het verleden vele namen. Het werd onder andere het Lange Korenstraatje genoemd. Oudere namen uit de 15de eeuw zijn 'Hooystraetken' en later in die eeuw het 'Neysstraetken' of 'Naeystraetken'. In 1453 is er sprake van het 'Batenborchstraetken' dat van de Markt naar de put voor het Minderbroedersklooster loopt. De zuidzijde van het straatje behoorde oorspronkelijk tot een groot perceel, dat liep van de Pensmarkt tot aan de poort van het Minderbroedersklooster in de Dode Nieuwstraat. In de 14de eeuw is het hoekpand Pensmarkt 40 van het grote perceel afgescheiden. In het Tweede Korenstraatje stonden toen kameren, die behoorden tot het huis 'Het Hazewintje' (Pensmarkt 38). Dit pand was in bezit van de invloedrijke familie Dicbier. Het is niet bekend wanneer de kameren in verschillende handen zijn overgegaan. In het begin van de 16de eeuw is dit reeds het geval, zo wijzen de inningen van de zettingen en het ruitergeld uit. Naast het huis 'De Put' (Tweede Korenstraatje 18) wordt melding gemaakt van vier panden die toebehoorden aan personen met veelzeggende beroepsnamen als Maarten Coerencoper, Jan Spycker, Reinier Barbiersz en Jacob Lanternemeker. Aan de zuidzijde van het straatje stonden zes huizen tussen het huis 'De Put' en het achterhuis van Pensmarkt 40. Twee panden, de nummers 12 en 14, vormden één geheel, zodat er vijf huizen waren terwijl er vier personen werden aangeslagen. Mogelijk behoorde nummer 6 en tot Pensmarkt 40. Het huis 'De Put' werd aangeslagen voor een breedte van 100 voet (= 28,76 m). Deze maat is niet duidelijk te lokaliseren.
Er zijn geen gegevens over hertogcijnzen en haardentelling bekend. Aangezien de meeste huizen omstreeks 1965 zijn gesloopt, zonder voorafgaande documentatie, zijn de mogelijkheden voor een reconstructie van de situatie in de 16de eeuw uiterst beperkt. Op de bouwbloktekeningen is de situatie weergegeven die uit 20ste-eeuwse bouwtekeningen bekend is.

Namen der Straten enz.

KORENSTRAATJES. Vroeger onderscheiden in kort en lang; tegenwoordig in Eerste en Tweede. Het lange of tweede Korenstraatje heette vroeger Neijsstraatje, ook Hooystraatje. Oudtijds woonplaats van vele korenkoopers.

80